Οντοανάλυση.
O χθεσινός πολίτης με τον υποκειμενικοποιημένο του σαρκασμό, σαρκασμό του θριαμβεύοντος, δεν άφησε περιθώρια για ένα φωτεινό παράθυρο, άραγε ο σημερινός μετα-συβαρίτης πολίτης, επιδέχεται. ένα σοκ ως αφυπνιστική επίδραση της συνείδησης;
Το παραπάνω ερώτημα παραμένει ανοιχτό στη συμβολική κυκλοφορία του. Είναι ένα ερώτημα, το οποίο όμως παραμένει εξόριστο από τη χρονικοϋλική διαδικασία της συνείδησης.
Ο πρώτος που έκανε, απορημένα την ερώτηση για το αν το σοκ μπορεί να φέρει μια εμπειρία απομάγευσης ήταν ο «νιρβάνιος» οδοιπόρος της ψυχανάλυσης ο Ludwing Binswanger. Σοϊλής, δηλαδή, απόγονος των μεγαλόσχημων μανδαρίνων της ψυχιατρικής,(πατέρας και θείος βαρύτιμοι της ψυχιατρικής επιστήμης) από το σανατόριο Krezlingen Bellevue που κληρονόμησε, θα καταγγείλει τους λερωμένους τρίβωνες της ψυχανάλυσης και την αδυναμία της, να λειτουργήσει ως θράκα στο αποσβυσμένο κάρβουνο της ψυχής.
Σ’ όλους τους παλαμιστές (χειροκροτητές) των θεωρείων της ψυχανάλυσης, αλλά και προς τους κωφεύοντες Φιλισταίους του ψυχαναλυτικού ιερατείου, θα φωνάξει με βέρτζινη φωνή ότι η θεωρία του Φρόϋντ αποτελεί ένα «εννοιολογικό τερατούργημα» για την κατανόηση της βιωμένης ύπαρξης.
Η ορθοτομική ψυχανάλυση του Φρόϋντ με το ενδοψυχικό δοχείο, την αναλυτική φλυαρία, την βιοτρομοκρατία των Αυτό, Εγώ, Υπερεγώ, και την αυτόδουλη ερμηνευτική, αποτελεί το τελευταίο λατιφούντιο των ιδεολογιών του παρελθόντος, την τελευταία καζονιστική, ή για να μιλήσουμε με παραθέματα ειρωνείας, μια άρια κλειστού δωματίου (του δυτικού δωματίου) που έσβησε μαζί με τα μυθίδια της.
Ο Ludwing Binswanger, θα δεχτεί την χαϊντεγκεριανή ηλεκτροπληξία και θα αναφερθεί στην ασπαίρουσα μυχιότητα του Είναι. Έτσι η Daiseinsanalyse κάνει την είσοδό της. Όμως αυτή η αναφώνηση του Ludwing Binswanger η οποία φέρνει το όνομα Daiseinsanalyse και που δεν είχε τίποτε το δοξαστικό, μας άφησε παρακαταθήκη την ασύστιφη Οντο-ανάλυση.
Τι ισχυρίζεται το επιστημονικό δελτίο της Daiseinsanalyse, και έως που μπορεί να συμφωνήσει η οντοανάλυση της φιλοσοφικής συμβουλευτικής; Μεταξύ των πολλών από τα φατνία της Daiseinsanalyse κρατάμε τα κάτωθι: Η Daiseinsanalyse δεν ερωτά με το Γιατί; Αλλά βάζει και το αντιλάμπρισμα του Γιατί Όχι. Από την πλευρά της, βέβαια η οντοανάλυση, δεν σταθμεύει τόσο σε απορημένες ερωτήσεις και στους άκαρπους καλπασμούς που εκείνες διαγράφουν, όσο στην ευθύβολη εξανάσταση του υποκειμένου. Τι σημαίνει αυτό; Ότι η ιστορία της ζωής ενός υποκειμένου είναι «διαπλαστική» και δεν είναι ούτε «περιγραφική-φαινομενολογική» ούτε «αναλυτική». Δηλαδή η ζωή μπορεί να καταστεί έργο τέχνης μέσα από τις κλιμακώσεις των αποχρώσεων της. Ο Μ. Φουκώ μας χάρισε μια καθαρή ανάσα του έργου τέχνης της ζωής χωρίς εκείνη να ακυρώνεται από αντωνυμίες.
Η Daiseinsanalyse για να αποστασιοποιηθεί από την ιερατική αυτοπάθεια της ψυχοδυναμικής επιστρέφει στο βίωμα και αυτό όχι για να εξηγήσει, αλλά να ανακαλύψει γιατί βιώνει ό,τι βιώνει το υποκείμενο. Αλλά τι είναι βίωμα. Ο Wilhelm Dilthey, πρώτος και στη συνέχεια R. G. Collingwood και Β. Croce μίλησαν για μια προειλημμένη αντίληψη του βιώματος. Ο Wilhelm Dilthey, μας έδωσε τα φώτα του λέγοντας, ότι το βίωμα εσωτερικεύει άμεσα μια γεμάτη από νόημα αλληλουχία και αποτελεί εγκατάσταση περιεχομένων αξίας. Ο Jaspers βέβαια προβάλλει το επιχείρημα, και ορθώς, ότι κάθε βίωμα ως ανοιχτό κύκλωμα χρήσης καθίσταται κατασκευή. Για να πούμε επίσης ότι λειτουργεί και ως παγίωση νοήματος και προσομοιώνεται σε αμυντική διαδικασία. Επιπλέον ας διευκρινίσουμε κάτι που μονίμως διαφεύγει από τους ψυχαναλυτές και τους Daisen-αναλυτές, ή σκοπίμως αποφεύγεται η αναφορά του, ή δεν κατανοείται πλήρως. Οι ψυχαναλυτές «δουλεύουν» με βάση την εμβίωση και όχι την βίωση. Τι σημαίνει αυτό; Η εμβίωση λειτουργεί υπό μορφή συμβόλων, αρχετυπικών παραστάσεων, και με υπαινικτικούς λογισμούς. Όποτε όλα καθίσταται βαθύτατα συμβολικά για ό,τι βιώνουμε.
Αλλά το βίωμα δεν παραμένει αμεταποίητο, ανατρέπει τους κεκανονισμένους ρυθμούς της πληκτικής διαδρομής του, και μεταποιείται θα μας πει ο Rickert. Συνεπώς υπάρχει και το μετα-βίωμα για τον Rickert ως προχωρημένη εξέλιξη ή ως προσαρμοσμένο ανάβρυσμα σε σημασίες. Συνεπώς το βίωμα λειτουργεί σαν τον εγκέφαλο των εντόμων, φωτογραφίζει δηλαδή το φως παρερμηνεύοντάς το ως μήνυμα, και κάθε φορά ξεχωριστά, εκτιμώντας το ως έξοδος. Επομένως το βίωμα δεν αποτελεί την επτασφράγιστη αλήθεια της εμπειρίας μας (verites de fait).
Τι μπορεί να κάνει η οντοανάλυση της φιλοσοφικής συμβουλευτικής περισσότερο από την Daiseinsanalyse της φαινομενολογίας; Να δει το υποκείμενο ως ενεστωτική αναμόρφωση ή ενεστωτική ανάπλαση (actuelle visualisation), που σημαίνει να δει τις ακμές και όχι τους πόλους, και την υποκειμενικότητα ως ένα αιώνιο παρών (nunc stans). Να αποκαλύπτει το ερριμμένο της ύπαρξης, και την ανοιχτότητα της, στο ποιητικό αίτιο. Που επίσης σημαίνει ότι η ζωή δεν ερμηνεύεται πάντα, δεν αναλύεται, δεν περιγράφεται, αλλά ακολουθεί και παντρεύεται τον κόσμο, ανταποκρίνεται στο παιχνίδι του, καταγαύζεται ως πληθυντική αντανάκλαση του, δηλαδή γίνεται έργο τέχνης. Ταυτόχρονα η οντοανάλυση εργάζεται για την ανανεωτική ή αναπλαστική κατανόηση (comprehensible reformation), δηλαδή δεν σταθμεύει στα ακούσματα της προθεσιακής συνειδήσεως και αξιωματικής – αποδεικτικής, αναλυτικής, - περιγραφικής λογικής, αλλά ανοίγει την αυλαία της συμπληρωματικής έκθεσης όπου η κατανόηση πλωρίζει εκεί όπου οι αποστάσεις καταργούνται αλλά η απόσταση διατηρείται.
Όλα τα άλλα που αναφέρονται στα αγορασμένα χαμόγελα, με τις συγκινησιακές απελευθερώσεις και ανεξαρτησίες, στους υλιστικοποιημένους ψυχισμούς, στα αλληλέγγυα των ψυχοτροπικών μηχανισμών, στις ιραδές μεταφορές, και στα σκιοπαίχνια σημαινόντων σημαινομένων (μεταφοροποίηση της μεταφοράς) αποτελούν σύννοιες ωσμώσεις με τη μονωδία του σολιψισμού.
Πέραν τούτου υπάρχει και μια φρικτή ψυχοτεχνική ή μια ψυχολογία του κομμωτηρίου όπου με το κρυφό όνειρο του πειθαρχικού των δεξιοτήτων υφαίνει χαρούμενους πεσιμισμούς και «σοφιστικέ» πακετάκια για να τραγουδηθούν απερπάτητα και κοιμισμένα εμβατήρια της ζωής. Το νόημα, η αγκαλιά, η απενοχοποίηση, η ευκαιρία, η διεκδίκηση, (και η ελεεινολόγηση γύρω από αυτά: όπως ο έρωτας, το σεξ οι σχέσεις, κλπ, δηλαδή το μπακαλοδέφτερο της συμβίωσης) και άλλοι θολωμένοι ορίζοντες του απωλεσμένου παράδεισου και των νηφόλυπτων καιρών, κηδεύουν μεγαλόπρεπα τον άνθρωπο, τον πολίτη, ή όπως αλλιώς θέλετε να πείτε τον θαμώνα της αλλοπρόσαλλης ρότας. Επομένως όλα τα ερωτήματα καθώς λέγαμε και στην αρχή του κειμένου εντάσσονται στο «μεφιστοφελικό» κάδρο με το ανεκδοτολογικό του ιντερμέτζο.
Απόστολος Αποστόλου
Επισκέπτης καθηγητής Φιλοσοφικής Συμβουλευτικής Πανεπιστημίου Πάντοβας.
