Το καρναβάλι του Μπαχτίν
Ο εικοστός αιώνας εισήγαγε την έτερο-γλωσσική ποικιλότητα, την κατάρρευση των νοημάτων καθώς και την απώλεια των “ατομικών ταυτοτήτων”. Δημιούργησε την “παραστατική” ανάγκη – πρόταγμα για να καλύψει το κενό αυτής της απώλειας: “... ένα φεστιβάλ τρελλών του 20ου αιώνα που διαπραγματεύεται τον πολιτισμό της ανίας καρναβαλίζοντας την ίδια του την ύπαρξη.” Είναι το καρναβάλι όχι όπως εκδηλώθηκε μέσα στους αιώνες αλλά όπως αναδύεται κάτω από την Μπαχτίνια επιρροή. Το καρναβάλι του Μπαχτίν είναι μια κοινωνία που επαναστατεί ενάντια στον ίδιο της τον εαυτό• όχι μια υπονόμευση της αριστοκρατίας αλλά μια μηδενιστική υπονόμευση της ίδιας της ανθρώπινης ταυτότητας που γίνεται καρναβαλική, αναπαρίσταται συνεχώς. Ο εαυτός γίνεται πολύγλωσσος και ετερόγλωσσος, μη στατικός, ρέοντας συνεχώς προς τα εν δυνάμει γίγνεσθαι του. Ο Ted Hiebert γράφει: “Το καρναβάλι όχι σαν μια παροχή ελευθερίας, αλλά μάλλον σαν μια ελεύθερη παροχή γίγνεσθαι.
Aντίθετα με την επίσημη γιορτή, μας λέει ο Μπαχτίν, το καρναβάλι γιορτάζει την προσωρινή απελευθέρωση από την επικρατούσα αλήθεια και τάξη. Σηματοδοτεί την αναστολή όλων των ιεραρχικών δομών, βαθμών, πλεονεκτημάτων, κανόνων και απαγορεύσεων. Το καρναβάλι είναι εχθρικό απέναντι σε ότι είναι αθάνατο και ολοκληρωμένο. Η καρναβαλική αναπαράσταση ανοίγει το δρόμο για τον μεγάλο διάλογο με την κοινωνική ανταλλαγή, αντίθετα στο μονόλογο της συνείδησης και της μοντέρνας αυτονομίας. Είναι μια στρατηγική να αποφευχθεί η προσωποποίηση του εαυτού ως “ανώτερου κοινωνικού όντος”. H εξοικείωση με τις περσόνες πολλών και διαφορετικών ταυτοτήτων εισάγει το υποκείμενο στο διάλογο με το περιβάλλον και τους άλλους και από θύμα της κοινωνικής σύμβασης το καθιστά επιτελεστή.
Μπορούμε να απεκδυθούμε τις συμβολικές μας ταυτίσεις; Εάν το κάνουμε μάλλον μένει το τίποτα. Το τίποτα όμως συναντάμε και όταν δεν το κάνουμε. Η καρναβαλική αναπαράσταση προτρέπει στη κατανόηση του ανελέητου , όπως ο Ριχάρδος όταν αντιμέτωπος με την απαίτηση του Ερρίκου να απαρνηθεί το στέμμα, στην ουσία απαντάει: “ δεν έχω “εγώ” για να το κάνω”!(Zizek-Lacan)
Bakhtin, Mikhail, 1895-1975
