Είναι η εφαρμογή, ηλίθιε!
Απο το Περιοδικό il Corriere delle Regioni
www.ilcorrieredelleregioni.it
Το καθήκον, η κατηγορική προσταγή, το πράγμα καθεαυτό, είναι η εφαρμογή στη γερμανική φιλοσοφία και πολιτική. Από τον Καντ και τον Χέγκελ στον Γκαίμπελς και στον Σόιμπλε.
Ο υπουργός οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε είπε σκωπτικά, πριν από δέκα μέρες, στον πρωθυπουργό της Ελλάδας Αλέξη Τσίπρα: «Είναι η εφαρμογή ηλίθιε»! Τι είναι η εφαρμογή σύμφωνα με τον Σόιμπλε; Στη γερμανική φιλοσοφία η εφαρμογή έχει την έννοια του καθήκοντος και περιγράφεται ως «διαδικασία επίλυσης ενός προβλήματος». Το καθήκον που παίρνει τη μορφή της λύσης ενός προβλήματος ή της εφαρμογής του νόμου είναι η σοφή λογική η οποία έχει εκφραστεί απόλυτα από τον Καντ αλλά και από την προτεσταντική ηθική.
Η Καντιανή κριτική αποκαλύπτει την ηθική πράξη του καθήκοντος και τις κατάλληλες αποδείξεις της εφαρμογής του. Η έννοια του καθήκοντος δεν είναι μια εμπειρική έννοια (Immanuel Kant, Grundelegung zur Metaphysik der Sitten, 1785, pag.26). Όλες οι προσταγές εκφράζονται από τo καθήκον του Είναι και υποδηλώνουν τη σχέση του αντικειμενικού νόμου της λογικής με μια βούληση που, για να συσταθεί υποκειμενικά, δεν καθορίζεται από αναγκαιότητα πχ. από μια απειλή. Οι προσταγές μας λένε τι είναι καλό να πράξουμε ή τι όχι' αλλά το λένε σε μια βούληση που δεν πράττει πάντα αυτά που της παρουσιάζονται ότι πρέπει να πράξει από καθήκον επειδή είναι καλά. Πρακτικά, καλό είναι αυτό που καθορίζει η βούληση μέσω της αναπαράστασης της λογικής, επομένως όχι υποκειμενικά, αλλά αντικειμενικά δηλαδή μέσα από αξίες που ισχύουν για κάθε λογική ύπαρξη ως τέτοια (pag.38). Ο ηθικός νόμος, για τον Καντ είναι η αξιακή αρχή, σύμφωνα με την οποία, κάθε λογικό όν πρέπει να αναπτύξει μια προσταγή. Όταν σκέφτομαι πάνω σε μια υποθετική προσταγή γενικότερα δεν ξέρω τι περιέχει μέχρι να μου δοθεί η καθοριστική της συνθήκη. Aν αντίθετα στοχάζομαι πάνω σε μια κατηγορική προσταγή ξέρω άμεσα τι περιέχει. Εκτός από τον ηθικό νόμο, αυτή η προσταγή πρέπει να περιλαμβάνει το Υπέρτατο (το Υπέρτατο είναι η υποκειμενική αρχή του πράτειν που είναι διαφορετική από την αντικειμενική αρχή). Ο ηθικός νόμος είναι απόλυτος και δεν περιορίζεται από καμιά συνθήκη' έτσι γίνεται καθολικός νόμος με τον οποίο πρέπει να συμφωνεί και το Υπέρτατο της πράξης. Κι αυτή τη συμφωνία η προσταγή μάς τη παρουσιάζει ως αναγκαία. Πράττε μόνο σύμφωνα με ένα τέτοιο γνώμονα έτσι ώστε να θέλεις αυτός ο γνώμονας να γίνει καθολικός νόμος. Ο υπέρτατος σεβασμός του ηθικού νόμου σύμφωνα με τον Καντ είναι ο γνώμονας τού να ακολουθώ αυτό το νόμο ακόμη κι αν ξεφεύγω από τις προσωπικά μου κίνητρα. Έτσι το καθήκον είναι η ανάγκη μιας πράξης σύμφωνα με το ηθικό νόμο (pag.51)
Στη γερμανική μεταφυσική η αρμονία είναι το καθήκον. Ακόμα και στη φιλοσοφία του Χέγκελ (μπορούμε να πούμε ότι ο Χέγκελ υπήρξε ο κήρυκας μιας θρησκείας του καθήκοντος κάθε πολίτη απέναντι στο κράτος) το κράτος (σύμφωνα με τον Tony Smith) είναι η αυτό-συνειδητή ηθική ουσία που μεσολαβεί σε όλες τις αντιφάσεις της κοινωνίας των πολιτών και που δίνει μια καθολική έννοια στη κοινωνική ζωή του κάθε ατόμου. Και ο Tony Smith συνεχίζει: το κράτος αντιμετωπίζει την κοινωνία των πολιτών ως σύγκρουση συμφερόντων αντί να πραγματοποιεί την ενότητα του ατόμου και της κοινωνίας με το παγκόσμιο πνεύμα, των οποίων το κράτος είναι η ιστορική ενσάρκωση. Ο Χέγκελ δεν αποδέχεται τη συμβατική αντίληψη για το κράτος επειδή δεν επιθυμεί να εξαρτάται το τελευταίο από τη βούληση των ατόμων. Tο κράτος δεν είναι μια απλή εγγύηση για την κοινωνία των πολιτών (όπως ήθελαν οι φιλελεύθερες θεωρίες) αλλά η ιδεατή υπέρβαση που δίνει νόημα στα πάντα. Το κράτος είναι αυτόνομο καθώς αντλεί την κυριαρχία του και την δύναμή του από τον εαυτό του και όχι από το λαό ο οποίος χωρίς το κράτος αποτελεί μια «άμορφη μάζα» χωρίς προσωπικότητα και αποφασιστικότητα. Ο πολίτης στην πραγματικότητα υφίσταται ως μέλος του κράτους. Η ανεξαρτησία και η κυριαρχία του κράτους είναι ο σκοπός προς τον οποίο τείνει κάθε άτομο. O Χέγκελ φτάνει ακόμη να ισχυριστεί ότι «η είσοδος του Θεού στον κόσμο είναι το κράτος» (Hegel e il compimento della filosofia. Saggio di Tony Smith, homolaicus.com).
Στο ίδιο επίπεδο κινείται και ο προτεσταντισμός ο οποίος έχει ένα μοναδικό και ανεπανάληπτο συνδυασμό. Αρνείται την επικοινωνία ανάμεσα στο πεπερασμένο και στο άπειρο και αποκλείει κάθε μυστικισμό προωθώντας την αναγνώριση της φυσικής τάξης' έτσι έμμεσα ευνοεί την επιστημονική έρευνα. Οι καλβινιστές, μέσα από την επιτυχία –κυρίως την οικονομική – επιδιώκουν την απόδειξη της έλευσης του Θείου, διαδικασία που έχει ευνοήσει τον ατομικισμό. Και όπως λένε: Ο καθένας είναι μόνος του μπροστά στο θεό.
Το κίνητρο της γερμανικής πολιτικής είναι: Αν θέλουμε να κάνουμε την Ευρώπη πιο δυνατή, το μυστικό είναι να κάνουμε πράξη αυτό που αποφασίζω εγώ, γιατί εγώ είμαι η κατηγορική προσταγή και γουστάρω να πω: Είναι η εφαρμογή, ηλίθιε! (Wolfgang Schaeuble). Η ευρωπαϊκή τάξη, η επιδίωξη των στόχων προσλαμβάνει ένα καινούργιο χαρακτήρα του καθήκοντος. Δεδομένου ότι η πολιτική κηρύσσει την υπακοή, η νέα κατηγορική προσταγή ως μοντέρνα εκκοσμίκευση έχει ένα νέο όνομα, ονομάζεται δυαδική πειθαρχία (γερμανικής έμπνευσης). Πρόκειται για τον νέο πολιτικό ρεαλισμό (ας θυμηθούμε εδώ ότι ακόμη και ο Γιόσεφ Γκέμπελς εμπνεύστηκε από τον Καντ την έννοια του «Ding – an –sich » το «πράγμα καθ’ εαυτό» και υποστήριζε ότι το «πράγμα καθ’ εαυτό» είναι η Απόλυτη Αλήθεια και η Απόλυτη Αλήθεια είναι ο λαός.
Τι είναι η δημοσιονομική πειθαρχία σύμφωνα με τα οικονομικά βιβλία; Η δημοσιονομική πειθαρχία έχει βασιστεί στις ακόλουθες δύο παραμέτρους: 1. Το ετήσιο δημόσιο έλλειμμα Ο λόγος του ετήσιου δημοσιονομικού ελλείμματος προς το ΑΕΠ που δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3% στο τέλος του προηγούμενου οικονομικού έτους. Στην αντίθετη περίπτωση αυτή η αναλογία θα έπρεπε να είχε μειωθεί σημαντικά και σταθερά και να είχε φτάσει στο επίπεδο κοντά στο 3% (ερμηνεία τάσης σύμφωνα με το άρθρο 104, παράγραφος 2) ή διαφορετικά η υπέρβαση της τιμής αναφοράς θα έπρεπε να είναι μόνο έκτακτη και προσωρινή και ο λόγος θα έπρεπε να παραμείνει κοντά στη τιμή αναφοράς' 2. Το δημόσιο χρέος: ο λόγος του ακαθάριστου δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 60% στο τέλους του λήξαντος προηγούμενου οικονομικού έτους. Σε αντίθετη περίπτωση αυτή η αναλογία θα πρέπει να μειωθεί επαρκώς και να προσεγγίσει την τιμή αναφοράς με ικανοποιητικό ρυθμό.
Η δημοσιονομική πειθαρχία, γερμανικό προϊόν της Deutsche Bundesbanke Bundeskartellant, είναι η διαχρονικότητα της καπιταλιστικής παραγωγής – το σημερινό οικονομικό σύστημα (μπορούμε εδώ να τονίσουμε ότι διατηρεί στενές σχέσεις με τον καλβινισμό). Η διαχρονικότητα είναι συνέπεια του καλβινιστικού δόγματος του προορισμού το οποίο πραγματοποιεί τη προοπτική που οραματίστηκαν οι πολιτικοί και οι οικονομολόγοι των ετών 1940-44 για την μεταπολεμική τους νίκη. Η νέα οικονομική Ευρωπαϊκή τάξη κάτω από τη γερμανική κυριαρχία. Σε αντίθεση με τις παλιές αυτοκρατορίες, δεν κάνουμε αυτές τις θυσίες για κατάκτηση εδαφών ή για νέους πόρους αλλά το κάνουμε γιατί είναι σωστό. Με άλλα λόγια, διατηρούμε μια συνειδητή πειθαρχία' είναι μια κατηγορική προσταγή που επιβάλλει εκκοσμίκευση και απογοήτευση.
Απόστολος Αποστόλου
Καθηγητής Φιλοσοφίας
Μετάφραση από τα Ιταλικά, Μαρία Χατζοπούλου
