Φιλοσοφική Συμβουλευτική

Ι Μέρος συνέντευξης

Robert Linder: Γνωριζόμαστε καιρό, από τότε που και οι δύο βρεθήκαμε στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβας 10 χρόνια τώρα, εσύ ως επισκέπτης καθηγητής και εγώ ως υποψήφιος διδάκτορας φιλοσοφίας. Τότε είχαμε μιλήσει για το αν η φιλοσοφία μπορεί να έχει έναν λειτουργικό κοινωνικό χαρακτήρα, αν μπορεί να κάνει ένα βήμα πέρα από τις όποιες ψυχαναλυτικές, ψυχοθεραπευτικές, προοπτικές. Και εσύ υποστήριζες ότι μπορεί, μόνο αν τις αποδομήσει. Εξακολουθείς να έχεις την ίδια άποψη;

Απόστολος Αποστόλου: Ναι περισσότερο από κάθε φορά. Για να είμαι ακριβής μόνο αν συνεχίζει να τις αμφισβητεί ανοιχτά και χωρίς ενδοιασμούς μπορεί η φιλοσοφία να έχει μια θέση κοινωνικής πρακτικής. Κοίταξε η φιλοσοφία έβαλε βόμβα στα θεμέλια της ψυχαναλυτικής-ψυχοθεραπευτικής προοπτικής πολλές φορές. Βέβαια αυτό το αγνοούν οι περισσότεροι ακόμη και οι φιλόσοφοι. Και απορώ. Δεν διάβασαν τον Derrida, όταν έγραφε «το σημείο και η θεότητα έχουν τον ίδιο γενέθλιο τόπο και χρόνο. Η εποχή του σημείου είναι ουσιωδώς θεολογική. Ίσως να μη τελειώσει ποτέ. Μολοταύτα ο ιστορικός του εγκλεισμός έχει σκιαγραφηθεί». Με την παραπάνω παρατήρηση του Derrida αποθεμελιώνεται η θεολογία της ερμηνείας που εκφράζει η ψυχανάλυση και η οποία παίζει με τα σημαίνοντα και σημαινόμενα. Ο P. Bria έγραφε «αυτό που εμείς ως ψυχαναλυτές γνωρίζουμε είναι έναν απίστευτο μετασχηματισμό της πραγματικότητας η οποία είναι καθ' αυτή άπιαστη. Η ψυχανάλυση μετασχηματίζει, μέσω της ερμηνείας, μια εμπειρία σε μια άλλη δεύτερου βαθμού και η διαδικασία αυτή θεωρείται άπειρη». Και ο Ricoeur υπογραμμίζει «ερμηνεύω σημαίνει αποκαλύπτω ένα κρυμμένο νόημα, μια αλήθεια υπερβατική σε σχέση με τις εκφράσεις της» Σταματάω εδώ για να μην αναφέρω όσα λέει ο Karl Popper, αλλά και ο Ludwig Wittgenstein και φυσικά τον Michel Foucault αλλά και πολλοί άλλοι.

Robert Linder: Γενικότερα όμως υπάρχει ένας ψυχοθεραπευτικός τεχνικισμός που καλά κρατάει ;

Απόστολος Αποστόλου: Ναι αυτό είναι αλήθεια. Όσο και αν υπήρξαν πολλοί που έδωσαν σπουδαίους πειραματισμούς. Θυμίζω ότι μέχρι το 1953 στην κλινική του La Borde κυρίως με το έργο των F.Qury και F. Guattari, οι οποίοι επανεξετάζουν το έργο του F. Tosquelles στο Saint Alben είχαν βάλει τις βάσεις της δημόσια ψυχοθεραπείας επεκτεινόμενες αργότερα από τον A. Vasquez και τον F. Qury στην παιδαγωγική. Ή ακόμη στην Ιταλία ο Massimo Fagioli και ο Antonello Armando οι οποίοι άσκησαν μια δημόσια ερμηνεία ονείρων. Αλλά υπενθυμίζω επίσης τον Morpurgo με το ψυχαναλυτικό εργαστήρι στη συνοικία του Μιλάνου Niguarda ο οποίος μας έλεγε ότι η ψυχική ασθένεια είναι μόνο η στιγμή του επείγοντος μιας διάχυτης δυσανεξίας εκείνου του αποκλεισμού του καθενός από τον εαυτό του, δηλαδή της ρήξης του καθενός σ' ένα πυρήνα αληθινό και κρυμμένο σ' ένα ψεύτικο κέλυφος που είναι τόσο περισσότερο αξιόπιστο ως ώριμο και αποδεκτό όσο περισσότερο ψεύτικο είναι. Και τέλος όλες οι προσπάθειες της αντι-ψυχιατρικής που καταρρίπτουν τις ψυχιατρικές νοσολογίες. Ωστόσο από την μια ο ψυχιατρικός ολοκληρωτισμός, μαζί με τον ψυχαναλυτικό ιμπεριαλισμό και τους πεμπτοφαλαγγίτες της αυτογνωσίας, έχουν καταφέρει να κόψουν κάθε ζωντανό στοιχείο για πραγματική αναζήτηση.

Robert Lider: Εσύ εδώ και χρόνια έχεις εκφράσει μια ποιητικό φιλοσοφική προσέγγιση ως λειτουργία της προσωπικής ανάπτυξης.

Απόστολος Αποστόλου: Ναι και αυτό γιατί η ποίηση τελικά δεν θέλει να ονοματίσει τα πράγματα μέσω της γλώσσας, γιατί η γλώσσα μας δείχνει πάντα το άρρητο αλλά να φθάσει στα πράγματα μέσα από άλλη διαδρομή και σίγουρα όχι από εκείνη της αιμορραγίας του νοήματος. Για να μεταδώσει κάτι η γλώσσα, μας στερεί εξ' αρχής κάτι άλλο. Εδώ ακριβώς βρίσκεται και η σύμβαση της. Ο κόσμος της γλώσσας είναι ουσιαστικά κόσμος τυφλών, αυτό μας δείχνει η ποίηση. Όταν μιλάμε για αυτά που βλέπουμε τα καθιστούμε αόρατα. Ο άνθρωπος ξέρει περισσότερο να δείχνει παρά να ντύνει με λέξεις. Αυτό μας το λέει υπέροχα ο Ρουσώ όταν συμβουλεύει τον νεαρό Αιμίλιο να καταφεύγει σε πράγματα και όχι στις απρόσωπες λέξεις. Και η ποίηση κάνει ακριβώς αυτό μας πάει πέρα από τις λέξεις, στη συνάντηση με τα πράγματα. Η ποίηση δεν παραμένει στην απορία του Κάντ όπως εκείνος μιλούσε για το πράγμα καθαυτό, ή σε εκείνο το διακύβευμα του Λακάν όταν αναφερόταν στο πραγματικό, αλλά στην ολότητα μέσα από το μερικό, του άμεσου μέσα από το άφατο. Ο Χέγκελ θα γράψει στη «Φαινομενολογία» του ότι ο τρόπος που μιλάμε και ο τρόπος που βλέπουμε διαφέρουν απολύτως. Η ποίηση δείχνει τη φυσιογνωμία των πραγμάτων και όχι τη «φαινομενολογία του αφανούς» που μας μιλούν πολλοί όταν αναφέρονται στο κενό, για παράδειγμα ο Χάιντεγγερ , ο Μπάρτ και άλλοι. Αλλά εδώ προχωράμε σε μια μεγάλη ενότητα γύρω από το «κενό» και την δυτική σκέψη.

Μετάφραση Απ. Αποστόλου.